ကောင်းကင်ကြီး ဘာလို့ အပြာရောင် ဖြစ်နေရတာလဲ?

(ဖတ်ရှုရန် ကြာချိန် ၃ မိနစ်ခွဲခန့်)

 

♪ ကောင်းကင်ပြာကို ဘယ်သူများ ဆေးရောင်ခြယ်...

ငှက်တွေကိုကွယ် ဘယ်သူတွေ တေးဆိုသင်တယ်.... ♪

 

        ဟုတ်ကဲ့၊ ငှက်တွေကို ဘယ်သူတွေ သီချင်းဆို သင်သွားတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော် မသိပေမယ့် ကောင်းကင်ကြီး ဘာကြောင့် အပြာရောင်ဖြစ်နေရတယ် ဆိုတာကိုတော့ သိပါတယ်ခင်ဗျ။ ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးမှာ လေထုရှိတယ်.. ဟုတ်တယ်နော်? အားလုံးသိကြတဲ့အတိုင်းပဲ အဲ့လေထုထဲမှာ နိုက်ထရိုဂျင် ၇၈ %၊ အောက်ဆီဂျင် ၂၁ % နဲ့ တခြားဓါတ်ငွေ့တွေက ကျန်တဲ့ရာခိုင်နှုန်း ပါတယ်ပေါ့ဗျာ။ နေဆီက ကျလာတဲ့ အလင်းရောင်က အဖြူရောင်ပါ။ တော်တော်များများကတော့ ပြောကြပါလိမ့်မယ် "အဝါရောင်” ပါပေါ့။ မဟုတ်ပါဘူး။ ကိုယ့်လူတို့ နေ့ခင်းဖက်မှာ ရှိနေမယ့် နေလုံးကို လှမ်းကြည့်လိုက်ပါ။ အဖြူရောင်ကိုပဲ မြင်ရပါလိမ့်မယ်။ အဲ့တာ နေရဲ့ တကယ့်အရောင်မှန်ပါ။

အဖြူရောင် ဖြစ်ဖို့အတွက် အရောင်တွေ ပေါင်းစပ်ရပါတယ်။ ဒါကို သိပြီးသူတွေ ရှိပါလိမ့်မယ်။ မသိတဲ့သူတွေအတွက်လည်း အရှင်းဆုံး ပြောပြပေးပါမယ်။ သုံးမြှောင့်ဖန်တုံး ဒါမှမဟုတ် ရေမှုန်တွေကို အလင်းတန်း ဖြတ်သွားတဲ့အခါ သက်တံ့ရောင်စဉ် ထွက်ပါတယ်။ အဲ့ဒီတော့ ရှင်းပါတယ်။ သက်တံ့ရောင်စဉ် (၇) ခုကို ပြန်ပေါင်းလိုက်ရင် အဖြူရောင် ဖြစ်တယ်ပေါ့ခင်ဗျာ။ တလက်စတည်း သက်တံ့ရောင်စဉ် (၇) ခုကို အလွယ်မှတ်နည်းလေးပါ ပြောလိုက်မယ်ဗျာ။ ROYGBIV အသံထွက်ကတော့ ရွိုင်ဂျီဘစ်ဗ် ပါ။ Red, Orange, Yellow, Green, Blue, Indigo နဲ့ Violet ပါ။

ကျွန်တော်တို့ မျက်လုံးတွေရဲ့ Retina မှာ Rods နဲ့ Cones ဆိုတဲ့ အာရုံခံဆဲလ်လေးတွေ ပါပါတယ်။ အဲ့နှစ်မျိုးမှာ Rod က အလင်း၊ အမှောင်နဲ့ အလင်းပြင်းအား ပမာဏကို ပြပေးပြီးတော့ Cone ကကျ အရောင်တွေကို သတ်မှတ်ပေးတယ်ပေါ့။ အဲ့ဒီမှာ Cones လေးတွေက RGB ပါ။ RGB သတ်မှတ်ချက် ကိုတော့ သိကြမယ်ထင်ပါတယ်။ ခုလက်ရှိ ကွန်ပြူတာတွေ၊ ဖုန်းတွေမှာ ပါနေတာပဲကို နော..။ အဲ့ဒီမှာ လာပါပြီ။ ကျွန်တော်တို့ ဦးနှောက်ရဲ့ အလုပ်လုပ်ပုံအရ ကျွန်တော်တို့ ကြည့်လိုက်တဲ့အရာမှာရှိတဲ့ RGB မှာ R (အနီရောင်) က ပိုများနေတယ်ဆိုရင် အဲ့ပစ္စည်းကို အနီရောင်လို့ သတ်မှတ်လိုက်ပါတယ်။ တစ်ကယ်လို့ B (အပြာရောင်) က ပိုများမယ်ဆိုရင်တော့ အပြာရောင်ပေါ့ဗျာ။

ကမ္ဘာ့လေထုထဲမှာရှိတဲ့ တချို့ဒြပ်မှုန်လေးတွေက အပြာရောင် အလင်းတန်းရဲ့ လှိုင်းအလျားနဲ့ အရွယ်အစား အတူတူပဲတဲ့ဗျ။ ကဲ.. ဇာတ်လမ်း စ,ပြီ။ နေဆီကနေ အဖြူရောင်အလင်းတန်း ကမ္ဘာဆီကို ကျလာပြီ ဆိုပါတော့ဗျာ။ အဲ့ဒီ အဖြူရောင် အလင်းတန်းဟာ ကမ္ဘာ့လေထုထဲ ရောက်တဲ့အချိန် ခုနက ဒြပ်မှုန်လေးတွေနဲ့ တိုက်မိပြီး ဘေးပတ်လည်ကို ဖြာထွက်ကုန်ပါတယ်။ ဘာအရောင် ဖြာထွက်သလဲဆို အပြာရောင်အလင်းတန်းရဲ့ လှိုင်းအလျားနဲ့ အရွယ်အစား အတူတူဆိုမှတော့ အပြာရောင်ပေါ့ခင်ဗျာ... အပြာရောင်ပေါ့။ အဲ့ဒီအလင်းတန်းဟာ ကမ္ဘာပေါ်ကို တိုက်ရိုက်မကျနိုင်တော့ဘဲ အရပ်မျက်နှာအစုံ ဖြာထွက်သွားတယ်ပေါ့ဗျာ။ ဆိုတော့ နေရဲ့အလင်းရောင်ဟာ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်ပေါ်ကို မကျခင် အပြာရောင်ကို စစ်ထုတ်ခံလိုက်ရပါတယ်။ အဲ့ဒီလိုနဲ့ ကမ္ဘာ့လေ့ထုထဲမှာ အပြာရောင်တွေ ပြန့်ကျဲသွားပြီး ကိုယ့်လူတို့ မြင်နေရတဲ့ ကောင်းကင်ပြာကြီး ဖြစ်လာတယ်ပေါ့ဗျာ။ (ဒီဖြစ်စဉ်ကို Rayleigh Scattering လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ၁၉ ရာစုက ဗြိတိန်ရူပဗေဒပညာရှင် Lord Rayleigh ရဲ့နာမည်ကို အစွဲပြုပြီး ပေးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။)

နောက်တစ်ခု ပြောရရင် နေကျသွားတဲ့အချိန်မှာ လေထုအတွင်း အလင်း ဖြတ်သန်းသွားရတဲ့ အကွာအဝေးဟာ ပိုရှည်သွားပါတယ်။ မြင်သာအောင် ပြောပြပါမယ်။ ကမ္ဘာကြီးကို အလွှာ ၂ ထပ် ရှိတဲ့ စက်ဝိုင်းခြမ်းတစ်ခုလို့ ယူဆလိုက်ပါ။ အပေါ်ယံ တစ်လွှာကတော့ လေထုပေါ့ဗျာ။ စက်ဝိုင်းခြမ်း အပေါ်တည့်တည့်ကနေဆို ဖြတ်သန်းသွားရမယ့် ထုထည်ပမာဏ နည်းပေမယ့် စက်ဝိုင်းခြမ်းရဲ့ ထောင့်ဖက်ကဆိုရင်တော့ ထုထည် ပိုများသွားမယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။ အဲ့ဒီတော့ ဖြတ်သွားရမယ့် လေထုပိုများလေ အလင်းပြန့်တာ ပိုများပြီး ကောင်းကင်ကြီး ပိုပြာလေပဲပေါ့ဗျာ။ ဒါကြောင့် နေ့လည်နေ့ခင်းဆို ကောင်းကင်က အပြာဖျော့ဖျော့ဖြစ်ပြီး ညနေပိုင်းဆို အပြာရင့်ရင့် ဖြစ်သွားတာပါ။ အဲ့လို အပြာရောင်တွေ အများကြီး စစ်ထုတ်ခံလိုက်ရတော့ နောက်ဆုံး နေဝင်ချိန် ရောက်တဲ့အခါ ဘာအပြာမှ မကျန်တော့ဘဲ ဖြစ်သွားပါတယ်။ အဲ့ဒီတော့ ဘာအရောင် ဖြစ်သွားမလဲ။ ရောင်စဉ် (၇) ခုမှာ အပြာဖက်ခြမ်း စပ်ဆက်အရောင်တွေကို ဖယ်ထုတ်လိုက်ရင် Red, Orange နဲ့ Yellow ပဲ ကျန်ပါတော့တယ်။ အဲ့တာကြောင့်ပဲ နေဝင်ချိန်ဟာ နီစွေးစွေး ပုစွန်ဆီရောင် ဖြစ်ရတာပါပဲခင်ဗျာ။

နောက်တစ်ချက်ကတော့ ဒီအလင်းပြန့်တဲ့ ဖြစ်စဉ်ကြောင့်ပဲ နေ့လည်နေ့ခင်းမှာ ကြယ်တွေကို မမြင်ရတာပါ။ ကလေးအတွေးမှာတော့ တစ်ခုရှိပါလိမ့်မယ်။ နေ့ဖက် နေကြီး ထွက်နေလို့ ကြယ်တွေကို မမြင်ရတာပါပေါ့။ ကြယ်တွေရဲ့ အလင်းရောင်တွေဟာ သူတို့ထက် ပိုလင်းတဲ့ နေရဲ့အလင်းရောင်ကို ကျော်မသွားနိုင်တာကြောင့် ကြယ်တွေကို မမြင်ရတာဆိုပြီး တွေးတတ်ကြမှာပါ။ မဟုတ်ပါဘူးခင်ဗျာ။ မှားပါတယ်။ အပြာရောင် အလင်းတန်းတွေဟာ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ လေထုပတ်ပတ်လည်မှာ တောက်ပနေတဲ့ အတွက်ကြောင့် ကျွန်တော်တို့တွေဟာ အဲ့အကျော်မှာရှိနေမယ့် ကြယ်တွေကို မမြင်ရတော့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ လေထုသာမရှိဘူးဆိုရင် ကျွန်တော်တို့တွေဟာ နေ၊ လနဲ့ ကြယ်တွေကို တစ်ချိန်တည်းမှာ မြင်နေရမှာပါခင်ဗျာ။

C2D

ကိုးကား ; StarTalk Podcast by Neil deGrasse Tyson